PANDEMİ VE KALP SAĞLIĞI

Kalp damar hastaları pandemi döneminde nelere dikkat etmeli?

Gelin bir hasta hikâyesi ile başlayalım yazımıza.

83 yaşındaki by-pass ameliyatı geçirmiş bir hastanın başarılı COVID-19’u yenme öyküsü:

Hastamız erkek. 83 yaşında. 10 yıl önce by-pass ameliyatı geçirmiş. Hipertansiyonu var ve kolesterol düzeyi yüksek. Eşini 10 yıl önce kaybeden hastamız Çankırı’da yaşıyor.

Hastamıza Çankırı’da COVID tanısı konmuş. Bakın hastamız bunun üzerine ne yapmış? Tanı konunca Ankara’ya kızının ve torununun yanına gelmiş. “Hocam, ben orada tek başıma ne yapacaktım? Ailemin yanına gelip moral buldum. Aile ortamı gibisi var mı?” diye anlatıyor. Sağlık Bakanlığı tarafından sağlanan 5 günlük COVID ilacını (Favipiravir) aksatmadan kullanmış. Kalp, tansiyon ve kolesterol için almakta olduğu ilaçlara da muntazam bir şekilde devam etmiş. Ailesinin yanında moralini yüksek tutmuş ve hiç karamsar olmamış. Uykusunu güzelce almış, yeterince dinlenmiş. Sağlıklı beslenmiş (Sebze ve protein ağırlıklı) ve uygun şekilde sıvı gıdasını almayı da ihmal etmemiş.

Sonuç: Çok başarılı bir şekilde, evden tedavi edilen COVID-19 olgusu.

Hastamız "4 İYİ" formülünü güzelce uygulamış: İYİ DİNLENMİŞ, İYİ BESLENMİŞ, SIVI GIDASINI İYİ ALMIŞ VE İYİ DÜŞÜNMÜŞ. Hiç karamsar olmamış.

Allah kendisine uzun ömürler, ona bu sağlık hizmetini sağlayan bakanlığımıza ve doktorlarımıza, tüm sağlıkçılara da güç versin deyip yazımıza geçelim.

COVID-19 pandemisinde ülke olarak 1 yılı geride bıraktık. Çok sayıda insanımızın hayatını kaybetmesine neden olan küresel pandemi ne yazık ki henüz tam olarak kontrol altına alınabilmiş değil. Aşılamanın devam ettiği bugünlerde halen ülkemizden ve dünyadan gelen rakamlar ürkütücü boyutlarda.

COVID-19 kalbimizi ve damarlarımızı nasıl etkiler? Hastalığın yeniden artış gösterdiği bu dönemde kalp damar hastaları ne yapmalı? Korunalım derken evham yapmamak, stres yaşamamak için nasıl bir yol izlenmeli? Bu yazıda COVID-19 ve kalp sağlığına dair bilgileri sizler için soru cevaplar halinde derlemeye çalıştım.

Kalp damar hastalarının COVID-19’a yakalanması ne anlama gelir?
Kalp damar hastalıkları 100 yılı aşkın süredir ülkemizde ve dünyada ölümlerin başlıca ve en sık görülen nedenidir. COVID-19 ise dünyanın 1 yıl önce tanıştığı ve maalesef pandemiye (salgına) neden olan yeni bir hastalıktır. Dolayısıyla, biri eski, diğeri yeni 2 önemli hastalığın bir araya gelmesinden bahsediyoruz. Bu birliktelik maalesef artmış riski ifade eder, hatta sonuçlar ölümcül olabilir.

COVID-19 akciğerler dışında hangi organlarımızı etkiler?
COVID-19 en sık dolaşım sistemini etkilemektedir; ancak akciğerlerle sınırlı kalmayıp diğer tüm organlarımızı da tutmaktadır. Öyle ki, hormon salgılayan tiroid bezi bile virüsten etkilenmektedir. Kalbimiz ve damarlarımız da en çok hedef alınan organlarımızdandır.

COVID-19 kalbimizi ve damarlarımızı nasıl etkiler?
Maddeler halinde sıralayacak olursak;

• COVID-19’un ilk hedefi solunum hücreleridir. Akciğerlere yerleşen virüs zatürreye neden olmaktadır. Virüs akciğer dokusunudikkate değer boyutta etkilediğinde kanın oksijenlenmesi bozulur. Kanda oksijen düzeyinin düşmesi kalbi yoran bir durumdur. Kalbimiz azalan oksijen düzeyine cevap olarak daha çok çalışmak zorunda kalır. Yani kalbin iş yükü artar. Koronavirüs bu şekilde kalp krizini tetikleyebilir ve kalp yetmezliği gelişimine neden olabilir.
• COVID-19’un iyi bilinen etkilerinden biri de damar içinde pıhtı oluşumunu tetiklemesidir. Hem toplardamar hem de atardamarlarda pıhtı oluşumunda artış görülmektedir. Toplardamarda oluşan pıhtı akciğerlere kadar ilerleyerek akciğer damarının pıhtı ile tıkanmasına neden olabilir. Buna akciğer embolisi (akciğere pıhtı göçü) adı verilir. Akciğer damarını tıkayan pıhtı büyük olursa hayati risk oluşturabilir. Atardamarda pıhtı oluşması ise kalp krizi ile sonuçlanabilmektedir.
• COVID-19 doğrudan kalp kasına yerleşerek, yani kalp hücrelerini tutarak iltihabi duruma neden olabilmektedir. Miyokardit (kalp kasının virüs ile iltihabı) adını verdiğimiz bu durumda kalbin çalışma gücünde zayıflama olabilmekte ve kalp yetmezliği gelişebilmektedir.
• Kalpte ritim bozuklukları görülebilmektedir. Yukarıda saydığımız süreçlerin hepsinin sonucu olarak, yani kanda oksijenin düşmesi, damar içinde pıhtı oluşumu ve kalp kasının virüs ile tutulumu sonucu kalbin elektriksel sisteminde bozukluklar meydana gelebilmektedir. Bu durumda hastalarda çarpıntı, kalp atımlarında hızlanma veya düzensizlik olabilmektedir.

COVID-19 pandemisinin yeniden şiddetini hissettirdiği bu dönemde kalp damar hastalığı olanlar ne yapmalı?

• Hâlihazırda almakta oldukları ilaçlara aynı şekilde devam etmeliler. İlaçlarını duyumlara dayanarak kesmemeliler. Örneğin yüksek tansiyon, koroner kalp hastalığı, kalp yetmezliği, kolesterol nedeniyle verilen ilaçları muntazam bir şekilde kullanmalılar.
• Hareketsiz kalmamalılar. Dışarı çıkılamıyorsa ev içinde mutlaka günlük 30-60 dk ter atacak şekilde egzersiz yapmalılar. Unutmamalıyız ki egzersiz kalp sağlığı için, genel sağlık için ve psikolojik rahatlama için oldukça faydalı. Ayrıca, bağışıklık sistemimizi de güçlendirici etkiye sahip. Kısacası egzersizin bizi virüse karşı çok yönlü olarak koruyacağını unutmayalım.
• Kilo almamaya dikkat! Bu dönemde hastalarımızın kilo aldıklarına şahit olmaktayız. İnsanların %35’ten fazlasının pandemi döneminde kilo aldıkları rapor edilmektedir. İdeal kilo mutlaka korunmalı.
• “4 İYİ" formülünü uygulayalım. İyi dinlenelim, iyi beslenelim, iyi sıvı alalım ve iyi düşünelim.

İyi dinlenelim:Yeterince uyuyalım, vücudumuzuve zihnimizi dinlendirelim. Bağışıklık sistemimizin güçlü olması için buna ihtiyacımız var.

İyi beslenelim: Dengeli ve sağlıklı beslenelim. Sebze ve protein ağırlıklı besinler tüketelim;porsiyonları küçültelim.Aldığımız kalori harcadığımıza denk olsun. Fazla kalorinin kiloya dönüşeceğini unutmayalım.

İyi sıvı alalım: Günlük 2-3 litre arasında sıvı alımına özen gösterelim.

İyi düşünelim: Olumlu düşünelim; karamsar olmayalım. COVID-19 pandemisi toplumların psikolojilerini olumsuz etkiledi. Koronavirüs enfeksiyonu öncesinde, sırasında ve sonrasında psikolojik sorunlar maalesef sık görülüyor. Bu da bizi COVID’le mücadelede geriye düşürebiliyor; çünkü yaşadığımız endişe (anksiyete) ve stres bağışıklık sistemimizi baskılıyor. Nabzımız yükseliyor, tansiyonumuz dalgalanıyor. Kalp ve damar sağlığımız olumsuz etkileniyor. O nedenle lütfen gereksiz stres yapmayalım. Spor yapalım; sigara yakmayalım.

Kalp damar hastaları COVID-19 aşısı yaptırmalı mı?

Kesinlikle yaptırmalılar. Bu anlamda çekimser olmamalı, aşıya karşı yapılan olumsuz yorumlara kulak asmamalılar. Ülkemizde uygulanan aşının yan etki riski oldukça düşük. Bildirilen ciddi yan etki yok denecek kadar az.

Kalp damar hastaları hâlihazırda birden çok ilaç aldıkları için aşı ile etkileşim olur mu? Aşı olurken kalp ilaçlarına devam edilmeli mi?

Uygulanan aşının kalp hastalarının kullanmakta olduğu ilaçlarla etkileşim riski oldukça düşük. Aşı yaptırırken ilaçlara ara verilmemeli, aynen devam edilmeli.

Hastaneye gidip gitmeme konusunda nasıl bir yol izlenmeli?

Göğüs ağrısı, nefes darlığı, yüksek tansiyon, çarpıntı, baygınlık hissi, çabuk yorulma gibi önemli bir şikâyetimiz olduğunda kardiyoloğumuza gitmekten, hastaneye başvurmaktan çekinmeyelim. Ülkemiz ve tüm dünya COVID-19 kâbusunu yaşıyor; ama unutmayalım ki halen en çok ölüm kalp ve damar hastalıklarına bağlı olarak meydana geliyor. Pandemi döneminde kalbimizi ihmal etmeyelim. Her daim iyi koruyalım onu.

Kalplerimizin saat gibi düzenli çalıştığı, damarlarımızdaki kanın engelsiz aktığı sağlıklı bir yaşam dileğiyle…

Prof. Dr. Hüseyin Bozbaş

TOBB ETÜ Tıp Fakültesi Hastanesi, Ankara