KOLESTEROL NEDİR?

Kolesterol; beyin, sinirler, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğer ve tüm vücutta yaygın bulunur.

Kolesterol, böbrek üstü bezi ve gonadların hormonlarının yapımında kullanılır.

Kolesterol, kan dolaşımında serbest olarak bulunmaz, proteinle birleşir, lipoproteinleri oluşturur. 3 çeşit lipoprotein vardır.

1.Düşük dansiteli lipoproteinler:

Kolesterolün %70’ini oluşturur. Küçüktürler, damar duvarlarına girip zarar verirler. Kötü (zararlı) kolesterol diye adlandırılırlar.

2.Yüksek dansiteli lipoproteinler(VLDL kolesterol):

Kullanılmayan kolesterolü safraya taşır.Fazla kolesterolü temizler. İyi (faydalı) kolesterol olarak adlandırılır.

3.Çok düşük dansiteli lipoproteinler:

Kalp damar sağlığı için faydalı kolesterol 40mg/dl’den fazla, zararlı kolesterol 100/dl’den az olmalıdır.

Kanda zararlı kolesterol fazla olunca damar duvarlarında düz adele hücresi, kalsiyum gibi maddelerle birikir. Faydalı kolesterolün düşük olması da risk taşır.

Ülkemizde 9-10 milyon kişinin kolesterol değerleri sınır değerlerin üstündedir. Kalıtsal olarak ülkemizde faydalı kolesterol düşüktür. Erkeklerin %70, kadınların %40’ında böyledir.

Kan kolesterol düzeyi çok sayıda faktörden etkilenir.

Bunlar;

-Genetik faktörler,

-Beslenme şekli,

-Yaşam tarzı,

-Yaş,

-Diyabetes Mellitus,

-Sigara,

-Stres,

-Troid hastalıkları,

-Böbrek hastalıkları,

-Aşırı kilo,

Genler, kolesterol seviyesinde çok etkindir.

Sakatat, hayvansal yağlar, tam yağlı süt, kaymak, krema gibi doymuş yağların fazla alınması kolesterolü yükseltir.

Aşırı kilo, hareketsiz yaşam tarzı, yaş artışı, kadınlarda menopoz kolesterol düzeyini artırır. Sigara içenlerde faydalı kolesterol seviyesi %15-20 azalır. Yükselmiş olan zararlı kolesterol, koroner arterlerde birikir, damar daralmalarına, tıkanmalarına ve kalp krizine sebep olur.

Beyni besleyen boyun (karotis) damarlarında birikim; felç, konuşma bozukluğu, dengesiz yürüme vb.sebep olur.

Böbrek damarlarında birikim hipertansiyon, böbrek yetmezliği; bağırsak damarlarında birikim bağırsak nekrozları, karın ağrıları; göz damarlarında birikim körlük, görme bozukluğu; bacak damarlarında birikim yürürken bacak, baldır ağrıları ve kangrenlere neden olur.

Yüksek kolesterolün diyet ve tedavi ile kontrol altına alınması ile yaşam süresinin uzatılabildiği, kalp damar hastalıklarından ölümlerin kesin olarak azaldığı gösterilmiştir. İlave olarak kan şekeri ayarlanması, kilo azaltılması, sigara bırakılması, kan basıncı ayarlanması yapılmalıdır.

Beslenme alışkanlığının değişikliği çok önemlidir. Doymuş yağlardan, kolestrolden fakir diyet seçilmelidir. Sıvı yağlarda doymamış yağlar fazladır, bu sebeple sıvı yağlar tercih edilmelidir. Yiyeceklerden sebze, meyve, hububat tercih edilmelidir. Sakatattan,kızartmadan uzak durulmalı; az yağlı peynir ve süt tercih edilmelidir.

Fındık, ceviz gibi kabuklu yemişlerin kalp sağlığı üzerine olumlu etkisi ispatlanmıştır. Haftada 140gr. fındık-ceviz faydalı kolesterolü yükseltip, zararlı kolesterolü düşürür.

Ton balığı, kepek, çavdar ekmeği ve taze meyveler faydalıdır. Sucuk, salam, tereyağı ile yapılmış pasta, kekler, çikolata, cips, patates kızartması, tereyağ zararlıdır.

Mayonez, dondurma, baklava, kremalı pastalar ve kümes hayvanlarının derisinden kaçınılmalıdır.

Sigara kesinlikle bırakılmalıdır. Düzenli egzersiz faydalı kolesterolü yükseltir, zararlı kolesterolü düşürür. Haftada en az 3 kez, ideali 5 kez 30-45 dakika yürüyüş, yüzme, bisiklete binme gibi sporlar yapılmalıdır.

Alkol, faydalı kolesterolü yükseltir. Ancak alkolün sağlığa çok sayıda olumsuz etkisi vardır. Erkekler 30ml/gün, kadınlar ise 15ml/gün şarap içebilir.

İlaç tedavisinde popüler ilaçlar statinlerdir. Zararlı kolesterolü düşürüp faydalı kolesterolü yükseltirler. Damar içindeki plakların kapsülünü kuvvetlendirip çatlayarak pıhtı olması ve kalp krizini önlerler. Karaciğer ve çizgili adeleye zararlı etkileri olabilir. % 4-5 kişide olabilen bu yan etkiler için sık kan kontrolü yapılmalıdır. İlaç tedavisi ile birlikte mutlaka diyet ve egzersiz yapılmalı, sigara bırakılmalıdır.

Gerek kamu oyunda gerekse medyada kolesterol ve statinlerle ilgili uzman olmayan kişilerin eksik ve yanlış bilgilendirilmelerine dikkat edilmelidir.

Statinler, gerektiğinde kontrollü kullanımda çok faydalı olan ilaçlardır. Kalp damar hastalıklarından korunmayı, oluşan kalp damar hastalıklarında gerilemeyi ve komplikasyon azalmasını sağladığı gösterilmiştir.