Kahve Pikası

"Yeni kavrulmuş kahve kokusuna dayanamıyorum. Damağım gıcıklanıyor ve bir avuç kavrulmuş kahve çekirdeğini yiyorum. Siz nasıl leblebi yersiniz, öyle. "demişti kadın hastam.

Kadın hastamın "Kahve çekirdeği yemekten yana bir şikayeti" yoktu. Ama bana yönlendirilmesinin nedeni Demir eksikliğine bağlı kansızlığıydı. İncelemeler sonunda çinko eksikliği de belirlediğim hastamın, demir ve çinko tedavileri sonrası kansızlığı düzeldi, kahve çekirdeğini yeme "zevkini" de terk etti.

Pika, besleyici değeri olmayan yabancı madde yeme alışkanlığıdır. Kil, toprak, kül, kağıt, sünger, tuz, bez, buz, kireç, kum, sabun, boya, kiremit tozu, saç, pil gibi maddeler çocuk veya erişkin tarafından alışkanlık haline getirilerek yenir.

Pika, Türkiye'de bölgesel değişim göstermekle beraber, Orta Anadolu bölgesinde daha sık görülür. 1-4 yaş grubu çocuklarda daha yaygındır. Hamilelikte, bulantıyı kesmek için toprak veya kil yeme alışkanlığı da bulunmaktadır.

Çocukların, nesneleri tanıması anlamında her bulduğunu ağzına atması ile başlayabilir. Ancak bu durumun alışkanlık haline gelmesi, pika sorununu oluşturur.

Pika sonucunda, vücutta ortaya çıkabilecek en önemli sorun demir eksikliğine bağlı olarak gelişen kansızlık ve çinko eksikliğine bağlı gelişme geriliğidir. Bunların yanı sıra, barsak parazitlerine ait bulgular, karında oluşabilecek ip-kıl yumakları, boya yiyen çocuklarda kurşun birikimi, sindirim sistemi sorunları daha nadir de olsa belirlenebilir. Ayrıca pika, beslenme bozukluğuna da yol açabilir.

Bazı çocuklarda, pika birkaç ay içerisinde kendi kendine geçer. Ancak böyle bir durumda bile, çocukta demir eksikliğine bağlı kansızlık sürebileceğinden, önemlidir.

Çocuklarda yenilen toprak, kil gibi maddeler besinlerdeki demir ve çinko'yu barsak düzeyinde bağladıkları için, emilim bozulur, çinko eksikliği ve demir eksikliği kansızlığı oluştururlar veya varolan kansızlığı derinleştirirler.

KAHVE PİKASI

Günlük yaşamda farklı kahve içme alışkanlıkları bulunmaktadır. Türkiye'de geleneksel kahve hazırlamada kahve çekirdeği kavrulur, çekilir ve sonra pişirilir. Bazı ülkelerde ise kahve çekirdekleri ezilip toz haline getirildikten sonra ekmek üzerine sürülerek yenir.

Kavrulmuş kahve çekirdeğinin veya pişirilmiş kahvenin telvesinin yenmesi de özellikle hanımlarda görülen bir pika çeşididir.

Kavrulmuş kahve çekirdeklerini yeme alışkanlığı, ince barsaklardan hem demir hem de çinko emilimini bozarak, bu iki elementin eksikliğine yol açar (1).

Kavrulmuş kahve fiber (lif), protein, yağ ve aromatik bileşikler içermektedir. Kahve çekirdeğinin fiber miktarı % 18 oranındadır. Fiber, demir ve çinkoyu bağlayarak, bunların emilimini bozmaktadır.

Kadınlar arasında görülen bir diğer alışkanlıkta, 'Kahve Telvesinin' yenmesidir. Telve, fibrin ihtiva ettiğinden, benzer şekilde demir ve çinko eksikliğine yol açabilir.

Fibrini alınmış kahvelerde böyle bir eksiklik söz konusu değildir.

Kahve pikasında, daha çok demir eksikliğine bağlı olarak kansızlık geliştiğinden, vücutta demir metabolizmasını değerlendirebilecek kan incelemelerinin yapılması gereklidir.

Kahve pikasının tedavisinde, kansızlığın oluştuğu hallerde 'demir' tedavisi yeterlidir. Ancak nadiren çinko eksikliği de olabileceğinden tedaviye çinko da eklenebilir. O zaman tedavi iki aşama da yapılır çünkü barsak düzeyinde demir ve çinko birbirlerinin emilimlerine engel olduklarından, demir ve çinko tedavisi birlikte uygulanamaz.

Bu tedavinin yanı sıra, pika öyküsü olan bazı erişkinlerin, psikiyatrik desteğe ihtiyaçları olabilir.

KAYNAK

Akar N., Sipahi T, Söylemez F. Coffee Beans Pica Causing Iron and Zinc Deficiency. J Trace Elements in Experimental Medicine. 1997 : 10: 205-208.